Tham gia hội thảo có đại diện lãnh đạo Cục Lâm nghiệp, lãnh đạo Chương trình UN REDD, lãnh đạo Sở Nông nghiệp và PTNT Lâm Đồng và các chuyên gia cùng đại diện các sở, tổ chức, đơn vị liên quan và chủ rừng ở Lâm Đồng…Đây là Hội thảo cấp tỉnh đầu tiên về hồ sơ đăng ký TREES để sớm hiện thực hóa mang lại những lợi ích thiết thực cho các đối tượng được hưởng lợi ở 11 tỉnh Tây Nguyên và Nam Trung Bộ của Việt Nam.
Đã có 1 tỷ USD để triển khai
LEAF được thành lập tháng 4/2021 với mục tiêu chấm dứt nạn mất rừng thông qua cung cấp tài chính cho nỗ lực bảo vệ rừng nhiệt đới với quy mô từ 2,5 triệu ha trở lên. Đây không phải chương trình/dự án các-bon (CO2) hay tổ chức cấp tiêu chuẩn CO2. Tất cả các tín chỉ giao dịch qua LEAF được đăng ký và phát hành theo tiêu chuẩn TREES bởi ART. Hệ thống/nền tảng giao dịch REDD+ (ART) là một sáng kiến toàn cầu nhằm khuyến khích các chính phủ giảm phát thải do mất rừng và suy thoái rừng (REDD), khôi phục rừng và bảo vệ rừng nguyên vẹn.
Yêu cầu của LEAF gồm: Tiêu chuẩn TREES; Tham vấn và chia sẻ lợi ích với cộng đồng địa phương và cộng đồng dân tộc thiểu số; Kiểm soát chặt chẽ việc sử dụng tiền thu được; Tiêu chí tham gia LEAF đối với doanh nghiệp mua.
Nhiều thông tin về sáng kiến Liên minh giảm phát thải thông qua tăng cường tài chính lâm nghiệp (LEAF)
Đến nay, nguồn kinh phí cam kết đóng góp cho LEAF để thực hiện chi trả cho dịch vụ giảm phát thải từ rừng lên tới 01 tỷ USD. Đây cũng là nỗ lực của Việt Nam góp chung cùng sáng kiến tại COP26, nhằm thực hiện các cam kết tại Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu.
Việt Nam là quốc gia đi đầu trong việc thực hiện các hoạt động giảm phát thải khí nhà kính từ rừng trên quy mô lớn. Ý định thư (LOI) được ký kết giữa Bộ Nông nghiệp và PTNT Việt Nam và cơ quan quản lý hành chính của LEAF tiếp tục đánh dấu sự tiến triển của Việt Nam trong việc huy động nguồn lực mới cho bảo vệ và phát triển rừng gắn với việc đạt được các mục tiêu quốc gia về giảm nhẹ biến đổi khí hậu.
LEAF đã làm việc với 23 quốc gia và vùng lãnh thổ đang phát triển ở châu Phi, châu Á, châu Mỹ Latinh, cùng với 18 nhà tài trợ đóng góp và cam kết với tổng trị giá 1 tỷ USD. Ngoài Việt Nam, còn có 3 quốc gia khác cũng đã ký kết Ý định thư với LEAF/Emergent là Costa Rica, Ecuador và Ghana.
Trên 4 triệu tấn các-bon thương mại
Ngày 31/10/2021, trong khuôn khổ chuyến công tác của Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam do Thủ tướng Phạm Minh Chính dẫn đầu dự Hội nghị về Biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc (COP26), diễn ra ở Vương quốc Anh, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT và Giám đốc Tổ chức Emergent (cơ quan quản lý hành chính của LEAF) đã ký Ý định thư (LOI) thiết lập hợp tác giữa Việt Nam và LEAF. Với Ý định thư này, Việt Nam chuyển nhượng cho LEAF/Emergent 5,15 triệu tấn CO2 giảm phát thải từ rừng tại vùng Nam Trung bộ và Tây Nguyên trong giai đoạn 2022-2026.
Cụ thể, hai bên đã ký kết, thực hiện Thỏa thuận mua bán giảm phát thải từ rừng vùng Tây Nguyên và Nam Trung Bộ (ERPA). Bao gồm 11 tỉnh: Lâm Đồng, Đắk Nông, Đắk Lắk, Gia Lai, Kon Tum, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận và Bình Thuận.
Theo hồ sơ đã nộp cho LAEF, 11 tỉnh trên có tổng diện tích 4,26 triệu ha rừng, trong đó 3,24 triệu ha rừng tự nhiên và 1,02 triệu ha rừng trồng. Tuy nhiên, theo quy định về loại hình tín chỉ của TREES, Việt Nam chỉ tính kết quả giảm phát thải cho rừng tự nhiên, không tính rừng trồng. Giai đoạn tham chiếu từ 2016-2020; giai đoạn cấp tín chỉ từ 2021-2025. Ước tính khối lượng giảm phát thải theo đề xuất tham gia LEAF là 11 triệu tấn CO2tđ. Giá tối thiểu là 10 USD/1tấn CO2tđ.
Khu vực Tây Nguyên và Nam Trung Bộ có trên 4 triệu tấn CO2tđ thương mại
Đối với Lâm Đồng, là tỉnh tiếp cận REDD+ từ 15 năm trước và là một trong 2 tỉnh thực hiện chi trả dịch vụ môi trường rừng đầu tiên ở Việt Nam. Do đó, lãnh đạo Sở Nông nghiệp và PTNT Lâm Đồng cho rằng, sẽ cơ sở rất thuận lợi để Lâm Đồng khi tham gia LEAF. Theo kế hoạch thực hiện LEAF tại 11 tỉnh Tây Nguyên và Nam Trung Bộ được công bố từ các chuyên gia tại Hội thảo, vào quý III năm 2025, các đối tượng hưởng lợi sẽ được chi trả tiền mua CO2 và thực hiện giám sát đánh giá.
Cũng tại hội thảo, Viện Điều tra Quy hoạch rừng cho biết kết quả tính toán CO2 của 11 tỉnh như sau. Lượng giảm phát thải năm 2022 là 5.949 triệu tấn. Theo yêu cầu của TREES, kết quả giảm phát thải được tính sau khi khấu trừ do độ không chắc chắn; khấu trừ do rủi ro đảo nghịch (10%); khấu trừ do rủi ro rò rỉ phát thải (10%). Vì vậy, rừng của 5 tỉnh Tây Nguyên và 6 tỉnh Nam Trung Bộ có tổng lượng tín chỉ có thể thương mại là trên 4 triệu tấn.
Nguyên tắc chia sẻ lợi ích
Về chia sẻ lợi ích, cần đảm bảo 4 nguyên tắc: tính công bằng, công khai, minh bạch; tính hiệu quả và hiệu suất; tính linh hoạt; tính dân chủ. Hội nghị đưa ra dự thảo có 2 phương án chia sẻ lợi ích. Phương án 1 là dựa theo quy định của Nghị định 156/2018/NĐ-CP ngày 16/11/2018 của Chính phủ; Phương án 2 là áp dụng cơ chế theo quy định tại Nghị định 107/2022/NĐ-CP ngày 28/12/2022 của Chính phủ.
Cả 2 phương án đều cơ bản thống nhất về các đối tượng được hưởng lợi (90% của nguồn thu từ bán tín chỉ CO2 cho Emergent). Bao gồm: Chủ rừng là hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư; Chủ rừng là tổ chức (ban quản lý rừng, công ty lâm nghiệp nhà nước…); UBND xã, các tổ chức khác được giao trách nhiệm quản lý rừng.
Các đại biểu thảo luận về 2 phương án chia sẻ lợi ích
Dĩ nhiên mỗi phương án đều có những ưu/nhược điểm khác nhau. Phương án 1, dễ xác định đối tượng hưởng lợi. Tuy nhiên, các hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư sống trong và gần rừng không được giao rừng hoặc không tham gia nhận khoán rừng thì sẽ không được hưởng nguồn thu này…Phương án 2, đang áp dụng thí điểm tại vùng Bắc Trung Bộ, mở rộng đối tượng được hưởng lợi, gắn kết chủ rừng là tổ chức nhà nước với cộng đồng dân cư sống trong và gần rừng. Nhược điểm của phương án này là phân tán nguồn tiền của chủ rừng.
Vì vậy, tại Hội thảo, ban tổ chức đã chia nhóm thảo luận sôi nổi về nội dung chia sẻ lợi ích và đảm bảo an toàn. Những ý kiến từ thực tiễn của tỉnh Lâm Đồng sẽ cung cấp thêm các dữ liệu cho đội ngũ xây dựng hồ sơ hoàn chỉnh để trình cấp thẩm quyền khi triển khai thực hiện.
Minh Đạo
Nguồn:Triển khai sáng kiến Liên minh giảm phát thải thông qua tăng cường tài chính lâm nghiệp (nangluongsachvietnam.vn)